Sajad Karimi

چکيده

ماهي سنگسر مخطط(Pomadasys stridens) پراکندگي گسترده‌اي در خليج‌فارس دارد. اختصاصات توليدمثلي اين ماهي کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است. هدف اين تحقيق مشخص نمودن چرخه‌ي جنسي، ميزان هماوري، نوع و زمان تخم‌ريزي ماهي سنگسر مخطط در خليج‌فارس بوده است. نمونه‌هاي سنگسر مخطط ماهيانه از خرداد 1389 تا ارديبهشت ماه 1390 از اسکله‌هاي صيادي بندر بوشهر از طريق صيادان محلي جمع‌آوري و براي مطالعات بعدي به مرکز تحقيقات شيلات بوشهر و سپس به دانشگاه صنعتي اصفهان انتقال يافت. از مجموع  540  ماهي مورد مطالعه، 155 قطعه نر و385 قطعه ماده بودند. طول کل ماهي‌ها با دقت ميلي‌متر و وزن کل آن‌ها در حد 1/0 گرم اندازه‌گيري شد. پس از انجام عمليات زيست‌سنجي، ماهي‌ها کالبدشکافي شده گنادها در حد ميلي‌گرم توزين شده و جهت تشخيص جنسيت و تعيين مرحله‌ي باروري مورد مطالعه قرار گرفتند. قطعاتي از گناد براي مطالعه‌ي بافت‌شناسي به مدت 24 ساعت در فرمالين 10 درصد و پس از آن در الکل 70 درصد نگهداري شد.  طول کل ماهيان ماده 6/12 تا 23 سانتي‌متر و نرها 7/11 تا 22 سانتي‌متر بود. گستره‌ي وزني ماده‌ها از 4/27 تا 8/144گرم و براي نرها از 21 تا 9/124گرم به دست آمد. ماده ها اندازه‌ي بزرگ‌تر از نرها نشان دادند گروه سني براي هر دو جنس نر و ماده بين ⁺1 تا ⁺8 متغير بود. ميزان نمايه نمو گنادي GSI در سنگسر  مخطط داراي دو اوج بود که اولي کوچک تر و در آذرماه و اوج دوم بزرگ تر بود که در اسفندماه مشاهده شد. نوسانات اين نمايه در هر دو جنس مشابه بود.  ضريب وضعيت براي هر دو جنس در ماه هاي مختلف سال در زمان نمونه‌برداري داراي اختلاف معني داري نبودند.

کمينه و بيشينه‌ي هماوري مطلق به ترتيب برابر با 28597 و 198672  عدد تخمک و هماوري نسبي 288 و 1558 عدد تخمک به ازاي هر گرم از وزن بدن به‌دست آمد. رابطه‌ي هماوري و وزن کل اين ماهي بصورت:F=776/01W^0/2581 بدست آمد. نتايج حاکي از افزايش وزن ماهي ميزان هماوري با افزايش وزن ماهي بود. حداقـــل و حداکثــر قطر تخمک13/10 ± 08/65 (مرحله‌ي 1 جنسي) و    63/91 ± 3/617(مرحله‌ي 4 جنسي) ميکرومتر اندازه‌گيري شد. نسبت جنسي در تمام زمان نمونه‌برداري 3/3 : 1 (M/F) محاسبه گرديد.  با بررسي نمايه نمو گنادي، قطر تخمک و بافت‌هاي گنادي‌ ، فصل توليدمثل اين گونه در آذر و اسفند به دست آمد.  بر اساس بررسي‌هاي بافت‌شناسي انجام شده روي گناد اين ماهي، پنج  مرحله‌ي تکاملي از رشد تخمک قابل تشخيص بود که عبارتند  از: مرحله‌ي 1: نارس، مرحله‌ي 2 : در‌حال رشد ، مرحله‌ي3: در حال رسيدگي ، مرحله‌ي 4: درحال تخم‌ريزي و مرحله‌ي 5:تخم‌ريزي کرده. نتايج حاصل از بررسي‌هاي  ماکروسکوپي و ميکروسکوپي تخمدان اين ماهي نشان داد که الگوي تکامل رسيدگي تخمک‌هاي موجود در تخمدان اين ماهي  از نوع هم‌زمان چند فازي گروهي (هم‌زمان گروهی) بوده و بصورت يکباره آزاد مي شوند.

کلمات کليدي: توليدمثل، سنگسر  مخطط، تخم ريز هم‌زمان، خليج فارس، استان بوشهر